ΟΛΑ ΜΟΥ ΦΩΝΑΖΟΥΝ ΠΑΡΑΔΟΣΟΥ ΑΛΛΑ ΕΓΩ ΔΕΝ ΠΑΡΑΔΙΔΟΜΑΙ.

Η περιοχή της Καστοριάς αποτέλεσε τον πυρήνα προετοιμασίας και δράσης του ένοπλου απελευθερωτικού Μακεδονικού Αγώνα. Ήδη από το 1867, όπως προαναφέρθηκε, ιδρύθηκε η Εθνική Επιτροπή. Αν και στην πόλη της Καστοριάς ήταν αναμφισβήτητη η κυριαρχία του ελληνικού στοιχείου, σε αρκετά χωριά της υπαίθρου υπήρχε σταδιακή και αυξανόμενη βουλγαρική διείσδυση, μετά τη σύσταση της βουλγαρικής Εξαρχίας (1870) και ιδιαίτερα μετά τον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Φυσικό επακόλουθο ήταν να οργανωθεί και να ενταθεί, μετά την εξέγερση του Ίλιντεν 1903, η αντίσταση και να αναδειχθούν σημαντικές ιστορικές μορφές, όπως ο Παύλος Μελάς, ο Γερμανός Καραβαγγέλης και ο Ίων Δραγούμης. Σημαντικοί Καστοριανοί οπλαρχηγοί έδρασαν την περίοδο αυτή, όπως ο Αριστείδης Μαργαρίτης, ο Κωνσταντίνος Γκολογκίνας, ο Σπυρίδων Δούκης και ο Χρήστος Δούκης, ο δάσκαλος Βασίλειος Μελεγκάνος κ.α.

Η Καστοριά απελευθερώθηκε κατά τον Α' Βαλκανικό πόλεμο, στις 11 Νοεμβρίου του 1912 και ο Άγιος Μηνάς τιμάται ως ελευθερωτής της πόλης.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την επακολουθήσασα υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας βάσει της Συνηθήκης της Λωζάνης αρχικά εγκαταστάθηκαν στον Νομό Καστοριάς 388 Έλληνες Μικρασιάτες πρόσφυγες και μετά την αποχώρηση των Τούρκων έφθασαν στην πόλη της Καστοριά (17.8.1924) οικογένειες ψαράδων από την Απολλωνιάδα της Βιθυνίας ύστερα από ενέργειες του τοπικού γραφείου Εποικισμού για να ασχοληθούν με το ψάρεμα στη λίμνη.

Όταν ο Ιταλικός Στρατός κατέλαβε την Αλβανία τον Απρίλιο του 1939, υπήρξε ανησυχία στον πληθυσμό της περιοχής για την πιθανότητα ιταλικής επίθεσης, ιδιαίτερα μετά την εισβολή της Γερμανίας στην Πολωνία τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου. Το πρωί της Δευτέρας, στις 28 Οκτωβρίου 1940, οι κάτοικοι της πόλης ξυπνούν από τα αναγνωριστικά ιταλικά αεροπλάνα και τις βροντές που προέχονταν από τα πυρά του πυροβολικού στα σύνορα. Η πόλη της Καστοριάς έπειτα βομβαρδίζεται από ιταλικά βομβαρδιστικά και αναφέρονται άμαχοι ανάμεσα στους νεκρούς και αρκετοί τραυματίες. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ήταν σημαντική η συμβολή των κατοίκων της περιοχής στον αγώνα κατά των Ιταλών, Βουλγάρων και Γερμανών κατακτητών. Η άλλοτε ανθηρή εβραϊκή κοινότητα της Καστοριάς έπαψε να υφίσταται με τη βίαιη μεταφορά, κάτω από απάνθρωπες συνθήκες (24 Μαρτίου 1944), 763 Εβραίων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης απ΄ όπου επέστρεψαν μόνον 35. Ως συνέπεια της ελονοσίας, του υποσιτισμού και της αβιταμίνωσης παρατηρήθηκε στην περιοχή ραγδαία αύξηση των περιστατικών φυματιώσεως. Ο γιατρός και τότε δήμαρχος της πόλης, Σαράντης Τσεμάνης, ως μάρτυρας κατηγορίας κατά των Ιταλών και Βουλγάρων εγκληματιών πολέμου στη Δυτική Μακεδονία το 1941-44 (πχ Ράβαλι, Άντον Κάλτσεφ)[ στη Αθήνα το 1946, προκάλεσε αίσθηση στο δικαστήριο, όταν με παλλόμενη φωνή είπε: «... η νεολαία της Δυτικής Μακεδονίας είναι καταδικασμένη εις τον δια φυματιώσεως θάνατον. Έχει κοκκινίσει το χώμα από τας αιμοπτύσεις. Η Καστοριά πρέπει να μεταβληθεί εις ένα απέραντον Σανατόριον, δια να γιάνη τα αγιάτρευτα, που ετσάκισαν, νιάτα της».

Στην περίοδο του Εμφυλίου πολέμου (1946-1949), η περιοχή της Καστοριάς αποτέλεσε το επίκεντρο εξέλιξης της ένοπλης αιματοχυσίας και των θλιβερών κοινωνικών συνεπειών που ακολούθησαν. Οι σφοδρές μάχες στα ορεινά της συγκροτήματα στο Γράμμο και στο Βίτσι προκάλεσαν απερίγραπτα δεινά στην πόλη. «Στην ασφυκτικά κατοικημένη και στενά πολιορκημένη[›] Καστοριά παρουσιάζονταν συχνά σοβαρές ελλείψεις βασικών ειδών, όπως καυσόξυλα, φωτιστικό πετρέλαιο και είδη διατροφής... όσοι τολμούσαν να εξέλθουν στα γειτονικά χωριά προς ξύλευση, αντιμετωπίζονταν από τους Αντάρτες ως πράκτορες των Μοναρχοφασιστών (sic) και από τις κρατικές αρχές ως πράκτορες των Σλαβοκομμουνιστών (sic)». «Τον Ιούνιο του 1949 καταμετρήθηκαν 77.822 καταφυγόντες των μερικώς ή ολικώς εγκαταλελειμμένων χωριών της περιοχής για να φθάσουν συνολικά σε διάφορες πόλεις από όλη τη πληττόμενη γεωγραφική ζώνη τις 684.507 την ίδια εποχή.» Κάτω από αυτές τις συνθήκες αρκετά παιδιά κυρίως των καταφυγόντων που είχαν χάσει τον ένα ή τους δυο γονείς τους και όσα δεν τύχαιναν στοιχειώδους οικογενειακής φροντίδας μεταφέρθηκαν στις Παιδοπόλεις της Φρειδερίκης.

Όλοι μου φωνάζουν:
παραδόσου!
Αλλά εγώ δεν παραδίδομαι. Αρκούμαι να παραδίδω μαθήματα
Αγγλικής γλώσσης δις, ή και τρις ακόμη της εβδομάδος,
εις τας θνησιγενείς ραπτομηχανάς των επάλξεων. Όλοι μου φωνάζουν:
παραδόσου!
Όχι. Θα παραδώσω μόνον τις εξάγωνες φωτοβολίδες
των λαιμητόμων στο μαρμαρωμένο βασιλιά. Όλοι μου φωνάζουν:
παραδόσου!
Καλά… Να παραδοθώ... Έστω. Αλλ’ όμως γιατί;

Νίκος Εγγονόπουλος, 1910-1985, Έλληνας ποιητής
«Παράδοσις», ΜΗΝ ΟΜΙΛΕΙΤΕ ΕΙΣ ΤΟΝ ΟΔΗΓΟΝ, 1938

Aπο τις αγαπημένες μου φωτογραφίες των Λαφύρων.
Επιβλητική θα έλεγα και το κείμενο που επέλεξα να τη συνοδέψω άκρως δυναμικό και κέραιο.

Τις πληροφορίες τις συγκέντρωσα απο το site: Βικιπαίδεια 

και τις υπέροχες φωτογραφίες μου τις έχει στείλει απο την Καστοριά η αγαπημένη μου ηλεκτρονική φίλη Αλεξάνδρα Μουριοπούλου, την οποία και ευχαριστώ θερμά, για όλα αυτά τα πολύτιμα, που κατα καιρούς μου προσφέρει.

  

Να είστε όλοι καλά και να έχετε ένα όμορφο βράδυ!